Darıçayırı Barajı için Büyükşehir Belediyesi ile OSB Birliği arasında protokol imzalandı. Başkan Ekrem Yüce, “İnşa edeceğimiz; baraj gövde ve yardımcı yapıları, içmesuyu arıtma tesisi, HES, içmesuyu isale hattı, içmesuyu depoları, terfi merkezleri, göl rezervuar alanı ve isale hattı güzergâhları kamulaştırma bedelleri ile toplam maliyeti 3 milyar TL’dir. 4 yılda maliyetini amorti edecek olan yatırım ile hemşerilerimize ve sanayi tesislerine sürdürülebilir, kesintisiz ve kaliteli içme suyu ve kullanma suyu temin etmenin yanı sıra amortisman süresi sonrasında Büyükşehir Belediyemize yıllık 750 milyon TL gelir sağlayacağız” dedi.
Gelsin paralar diyor başkan yani. Hadi biraz HES diye kısaltılan Hidro Elektrik Santrallerinden bahsedelim.
Ülkemizde elektrik enerjisi üretmek amacıyla kurulan “nehir tipi tesisler”e kısaca HES deniliyor. Baraj adı verilen tesisler, elektrik üretiminin yanısıra, sulama suyu depolama, içme suyu temini ve taşkından korunma gibi başka amaçlar için de inşaa edilebilir. Yani bir baraj hiç elektrik üretimi amacı taşımadığı gibi, bazı barajlar hem elektrik üretimi, hem de sulama suyu temini gibi farklı hizmetler verebilir. HES’ler ise sadece elektrik üretimi için inşa edilirler.
Hidroelektrik yenilenebilir bir enerji kaynağıdır, ancak hidroelektrik santrallerin yapım ve işletim sürecinin insan ve doğa üzerinde muazzam etkileri olabilir.
HES’lerin nehir ekosistemi üzerindeki etkileri, inşaat ve işletme sürecindeki etkiler olarak ikiye ayrılarak incelenebilir:
1-) İnşaat sürecindeki etkiler:
- Elektrik üretimi için HES’lerin inşaatı dik yamaçların tahribine yol açar. Dik yamaçlar aşırı erozyon ve toprak kayması riski taşıyan alanlardır. İnşaat sırasında yapılan ağaç kesimleri, erozyona ya da erozyon oluşma riskinin artışına yol açar.
- Bazı HES projelerinde su, nehirden uzunluğu kilometreleri bulan açık iletim kanalları ya da borular aracılığıyla alınır. Açık iletim kanalları ve borular, yaban hayatının geçişini engelleyen büyüklükte yapılardır. Birbiri ardına yer alan HES projeleri, yaban hayatı için çok büyük bir sorun oluşturur.
- Yasal mevzuat gereğince inşaat sırasında çıkan hafriyat atıklarının belirlenen alanlarda depolanması gerekirken, ulaşım masrafı, zaman kısıtlaması ve denetim mekanizmalarının eksikliği nedeniyle çoğu HES inşaatlarında hafriyat dere yataklarına dökülür. Bu durum, dere yatağının dolmasına, sudaki çözünmüş oksijenin azalmasına, su sıcaklığının artışına, bunlara bağlı olarak sucul canlıların hayat kalitesinde ciddi düşüşe ve bazı durumlarda balık ölümlerine neden olmaktadır. Hafriyat dökümü sırasında yamaç boyunca yer alan bitki örtüsü fiziksel olarak zarar görmekte, hatta yok olmaktadır. Bu durum alanın erozyon ve sel felaketlerine karşı savunmasız kalmasına yol açar.
- HES inşaatları sırasında, daha önce insan erişiminin mümkün olmadığı alanlara yollar açılır. Bu da, yaban hayatının yaşama alanını daraltır, avcıların yaban hayatına erişimini kolaylaştırır.
- İnşaat sırasında patlatılan dinamit, hava ve toprak kirliliğine yol açar. Çıkan ses, yaban hayvanlarını korkutur ve gebe hayvanlarda düşüklere neden olur.
- Üretilen enerjiyi taşıyacak iletim hatlarının kurulması için ormanlık alanlarda tıraşlama yapılır. Tıraşlama orman alanlarını tahrip eder.
- HES inşaatları sırasında açığa çıkan toz, yaprakların üzerine yapışarak ışık geçirgenliğini azalttığından, yaprakların fotosentez hızını ve dolayısıyla ağaçların büyüme hızını olumsuz etkiler. Bunun yanı sıra, toz, ağaçları olumsuz etkileyen mantar hastalıklarının yayılması için uygun ortam oluşturur.
- HES inşaatlarından çıkan toz, özellikle Karadeniz bölgesi için ayrı bir önem oluşturur. Bu coğrafyada toz, ağaçların direncini düşürdüğünden, kabuk böcekleri, ormanların sağlığı açısından tehdit edici bir unsur haline gelebilir. Ekonomik olarak başka bir büyük problem ise bir kaynaktan çıkan tozun, vadi rüzgarları ile tüm vadiye yayılmasıdır. Böylece tozlar özellikle bal üretimi için en hayati kaynak olan polenlerin tozlarla kaplanmasına dolayısıyla bal veriminde ve kalitesinde düşmelere yol açmaktadır.
2-) İşletme sürecindeki etkiler:
HES’ler elektrik üretimi için nehirlerdeki suyun büyük bir kısmını kullanır. Bu durumda suyun akış hızı, akış miktarı, nehrin derinliği ve taban yapısı önemli ölçüde değişir. Bunlar nehir ekosistemlerinin sağlığı için kritik unsurlardır. HES’lerden nehirlere az oranda su bırakılması sucul canlıların yok olmasına, beslenme, üreme ve göç davranışlarında kısıtlamalara neden olur.
