AKP yüzde 50'nin üzerinde oy alamazsa, milli irade üzerindeki 20 yıllık egemenliği biter. Bitmedi; baraj olmazsa AKP'nin yüzde 50 oy hayalleri de büyük darbe alır. Karar tarihi olur. Siyasi durumu analiz edelim.
Baraj nedir?
Türkiye'de genel oyun yüzde 10'unu alamayan parti TBMM'de temsil edilemez. 12 Eylül'ün cunta lideri Kenan Evren 'ülkeye istikrar lazım' propagandası yaparak bu barajı koymuştu. Dünyada yüzde 3,5 oranında barajlar var. Bizde tam da cunta kafasına yakışır şekilde çok yüksek.
Baraj neden kondu?
Barajsız seçimlerde partilerin hükümet kurmak için Meclis'te salt çoğunluğu kazanması zordur. Çünkü milli irade milletvekili sayısına adil şekilde yansır. Ülke birden çok partinin bakan verdiği koalisyon hükümetleriyle yönetilir. Koalisyonlarda hükümet içi anlaşmazlık yarattığı için ülkenin istikrarının zedeleneceği varsayılır.
Barajın sonucu ne oldu?
* Turgut Özal 1987'de yüzde 35 oy alıp Meclis'in yüzde 66'sına hâkim oldu.
* AKP seçime girdiği ilk yıl yüzde 34,5 oyla 363 milletvekili çıkardı. Yani milli iradenin yüzde 66'sına hâkim oldu. Çünkü bu seçimde sadece AKP ve CHP barajı geçmişti.
* 2007'de yüzde 47 oyla, TBMM'nin yüzde 62'sine hâkim olarak, 340 milletvekili çıkardılar. Hala AKP lehine büyük bir avantaj var ama oyları artmasına rağmen vekil sayıları düştü. Bu seçimde MHP barajı geçti, BDP'liler bağımsız seçime girdi ve daha az oy çöpe gitti.
* 2011'de AKP oylarını yine artırdı, ama yine milletvekili sayısı düştü. Bazı AKP'lilerin bu aritmetikle kendilerine haksızlık yapıldığını düşündüklerini iyi hatırlarız. Ama milli irade dağılımındaki matematik hala lehlerine yüzde 10'luk bir adaletsizlik yaratmaya devam ediyordu. Yüzde 49,8 oyla, Meclis'in yüzde 59'una sahip olarak 326 vekil çıkardılar.
Barajın en somut sonucu 2011 seçiminde ortaya çıktı. Seçmen oyu boşa gitmesin, istemediği parti güçlenmesin diye 'ehveni şer'i seçerek oyu 4 partide konsolide etti. Birçoğunun verdiği oyun içine sinmemesi bundandır.
*2018 de AKP ve MHP toplam yüzde 53 oy oranı ile 339 vekil çıkardılar. İttifaklar kapsamında Mecliste AKP 290, CHP 144, hdp 67, MHP 49, İYİ Parti 42, Saadet Partisi 2, Büyük Birlik Partisi 1 ve Demokrat Parti de 1 milletvekili ile temsil ediliyor.
Baraj kalkarsa ne olur?
Örneğin 2011 seçimlerinin barajsız yapıldığını varsayalım. AKP ve hdp'nin hala D'Hont sistemine dayanan milletvekili aritmetiğinde bölgesel yoğunlaşmalar sebebiyle avantajı olacaktır. 10-15 milletvekili kaybeder, yüzde 49.8 oyla 310 milletvekili hala çıkarırdı. Bu matematik. Şimdi biraz mantık kuralım. Baraj altı kalacağı kesin olan Saadet Partisi'ne Konya'daki seçmeninin kendi partisine oy vermeye elinin gitmediği barizdir. Ama baraj kaygısı olmasaydı Saadet seçmeninin Şanlıurfa, Erzurum gibi yerlerde kime oy vereceğini hesaplayın.
Diyarbakır'da bir gösteriye 200 bin kişi toplayabilen HÜDA-PAR'lılar genel seçimde kime oy veriyordu? Baraj olmasa o 200 bin oy kaç milletvekili ederdi?
Peki, baraj olmasa Muharrem İnce'nin kuracağı parti, Türkiye Değişim Partisi, İşçi Partisi, DSP, TKP İzmir'den İstanbul'dan 50-60 bin oy devşirip iki vekil çıkarma umudu var mıdır? CHP'den oy çekeceklerdir.
Büyük Birlik Partisi ve İyi Parti, Sivas, Elazığ, Çankırı, Yozgat'ta AKP'nin ve MHP'nin oylarına daha bir talip olmaz mı?
hdp'de birleşen sol partiler Tunceli'de, Hopa'da belki de büyük kentlerde birer öz milletvekili çıkarmayı dener mi? Denemeseler zaten parti tüzel kişiliği biter.
Peki, Doğu'da mecburiyetten AKP'yi hdp'yi tercih eden seçmen barajsız sistemde öz partisine dönmez mi?
Birkaç oyun milletvekili dengesini değiştirdiği küçük yerlerde her kırıntı oylar 3-5 milletvekiline mal olmaz mı?
Deva Partisi ve Gelecek Partisinin birçok ilde şansı olmaz mı?
En önemlisi uygun adayı bulan her parti her yerde şansını dener. Daha çok parti oy kapmak için sahaya inmesi kampanya dinamiklerini de değiştirir. Televizyon tartışmaları AKP ve CHP arasında gidip gelmez. En önemlisi iktidar olduğu için AKP aleyhine sahaya çıkanların sayısı artar.
Ortaya çıkan durumda AKP'nin yüzde 45 oy alsa bile iktidardan gitme olasılığı yüksek olacağı için kampanyada saflarını sık tutup yekvücut durma iradesi de zayıflar. Başka bir deyişle sokak, sokak dolaşıp oy arayacak siyasetçi sayısı düşer.
Aritmetik nasıl etkilenir?
Sonuç olarak;
* Barajsız sistemde matematiksel olarak AKP ve MHP yüzde 45 altı oy alsa 20 yıllık iktidarı biter.
* Başkanlık Sistemiyle ülkeyi ittifaklara mecbur bırakan sistemde ortadan kalkar.
