Kıymetli kardeşlerim, bugün sizlerle çok önemli ama maalesef çoğu zaman unutulan bir ibadet hakkında konuşmak istiyorum: Öşür.
Öşür, toprak mahsullerinden verilen zekattır. Yani bir Müslüman’ın tarlasından, bahçesinden, bağı ya da bostanından elde ettiği ürünün belli bir kısmını Allah yolunda ihtiyaç sahiplerine vermesidir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) bu zekatın oranını onda bir (1/10) olarak belirlediği için “öşür” kelimesi kullanılmaktadır.
Aslında öşür, sadece fakire yardım değil; toprağın, bereketin ve kazancın şükrünü eda etmektir. Rabbimiz bu ibadeti hem Kur’an-ı Kerim’de hem de Peygamberimizin hadislerinde emretmiş, bütün İslam âlimleri de bu ibadetin farz olduğu konusunda ittifak etmişlerdir.
KUR’AN’DA ÖŞÜR
Yüce Allah, En’am Suresi 141.ayette şöyle buyuruyor:
“Hasat günü ürünün hakkını verin...”
Başka bir ayette ise Rabbimiz (Bakara 267):
“Ey iman edenler! Kazandıklarınızın en temiz olanlarından ve sizin için yerden çıkardıklarımızdan Allah yolunda infak edin.”
Bu ayetler açıkça gösteriyor ki, topraktan çıkan ürünün fakirin hakkı vardır. Mümin, bu hakkı gözeterek öşrünü vermelidir.
HADİSLERLE ÖŞÜR
Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.) öşrün miktarını şöyle açıklamıştır:
“Yağmur veya nehir sularıyla sulanan toprakta onda bir, emek ve masraf ile sulanan toprakta ise yirmide bir öşür vardır.” (Buhari, Zekat 55; Müslim, Zekat 8)
Yani, tarlanız doğal yollarla sulanıyorsa ürünün onda birini, emek ve masrafla sulanıyorsa yirmide birini vermek gerekir.
HANGİ ÜRÜNLERDEN ÖŞÜR VERİLİR?
İmam-ı Azam Ebu Hanife’ye göre: Topraktan çıkan her şeyden öşür gerekir. İster sebze, ister meyve, ister tahıl olsun fark etmez.
İmam Ebu Yusuf ve İmam Muhammed’e göre: Bir yıl bozulmadan saklanabilen ürünlerden öşür gerekir.
Günümüzde çoğunlukla bu ikinci görüşle amel edilmektedir. Ancak asıl olan, topraktan çıkan her şeyde fakirin hakkı olduğunu unutmamaktır.
NİSAP VAR MIDIR?
Altın ve gümüş zekatında olduğu gibi öşürde nisap (alt sınır) var mı?
İmam-ı Azam’a göre nisap yoktur. Az da olsa öşür verilmelidir.
İmam Ebu Yusuf ve İmam Muhammed’e göre ise nisap vardır. Bu da beş vesak, yani yaklaşık 650 kg ürün olarak kabul edilmiştir.
Bugün için genellikle 650 kg’dan fazla ürün elde edenlerin öşür vermesi gerektiği üzerinde durulmaktadır.
MASRAFLAR DÜŞÜLÜR MÜ?
Burada önemli bir soru akla gelir: “Tohum, gübre, ilaç, işçilik gibi masraflar öşürden düşülür mü?”
Merhum Ömer Nasuhi Bilmen, “Hukuk-ı İslamiye” adlı eserinde bu masrafların dikkate alınmayacağını, sadece sulama şeklinin belirleyici olduğunu ifade eder.
Bazı çağdaş alimler ise masraflar çıktıktan sonra kalan ürün üzerinden öşür verilmesi gerektiğini söyler.
Her iki görüş de vardır. Fakat en sağlam ve bereketli olan, masrafları hesaba katmadan onda bir üzerinden vermektir. Çünkü Rabbimiz buyuruyor ki:
“Hayır namına ne infak ederseniz, Allah onun yerini fazlasıyla doldurur.” (Sebe 39)
ÖŞÜR KİMLERE VERİLİR?
Öşür, zekat hükmünde olduğu için kimlere zekât veriliyorsa onlara verilir:
Fakirler, miskinler, borçlular, yolcular, ilim yolunda olanlar…
Ancak anne, baba, dede, nine, çocuklar, torunlar gibi bakmakla yükümlü olduğumuz kimselere öşür verilmez. Aynı şekilde cami, Kur’an kursu ya da inşaat işlerine de öşür verilmez. Çünkü öşür fakirin hakkıdır.
Öşür ister ürün olarak ister satılıp parası verilerek dağıtılabilir.
SONUÇ OLARAK
Değerli kardeşlerim, öşür sadece fakirin hakkını vermek değil, aynı zamanda malımızı bereketlendiren bir ibadettir. Fakirin duası, kulun şükrü ve toprağın bereketi öşürle birleşir.
Unutmayalım, öşür vermek malı eksiltmez; aksine artırır. Ahirette sermaye olur, dünyada bereket olur.
Rabbimiz bizleri malının zekâtını veren, öşrünü eksik etmeyen kullarından eylesin.
Dünya malını ahiret sermayesi yapabilmeyi nasip etsin.
Nefsimizin cimriliğinden hepimizi muhafaza buyursun.
Amin.