Oğuzhan Kır'ın "Sakarya’da kaç adet tarihi eser var" başlıklı köşe yazısı
Kasım 2019 tarihinde Sakarya Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Lütfi Şeyban Hocamız ile birlikte Sakarya Büyükşehir Belediyesi’nin desteğiyle “Mimari Mezartaşı ve Kitabeleriyle Sakarya” adlı kitap projesini hayata geçirdik. Sakarya halkının ecdadına olan vefa borcunu ifa etme düşüncesinin bir ürünü olarak doğan bu kaynak eser, yaklaşık 2 yıl süren çalışmalar sonucu bilim dünyasına kazandırıldı.
Sakarya’nın 600 yıllık tarihine ışık tutan bu kaynak eser aynı zamanda Sakarya’da kaç adet Osmanlı döneminden kalma tarihi eserin tespit edilmesini de sağlamıştır. Sakarya’da kayıtlı mimari kitabe sayısı toplam 22 adettir. Bunlardan 4’ü Adapazarı’nda, 1’i Taraklı’da, 7’si Geyve’de, 5’i Sapanca’da, 2’si Pamukova’da, 1’i Kaynarca’da, 1’i Karasu’da ve 1’i de Hendek’te bulunmaktadır.
Tespit edilen vasıflı mezar taşı/şahide sayısı ise toplam 1214’tür. Adapazarı’nda 141, Arifiye’de 39, Erenler’de 145, Serdivan’da 12, Taraklı’da 86, Geyve’de 78, Sapanca’da 115, Pamukova’da 62, Kaynarca’da 164, Söğütlü’de 13, Ferizli’de 16, Karasu’da 205, Kocaali’de 50, Akyazı’da 42, Karapürçek’te 28 ve Hendek’te 23 adet mezar taşı bulunmaktadır.
Sakarya’da en fazla tarihi mezar taşı Karasu’da bulunmaktadır. Tespit edilen en eski tarihli mezar taşı ise Geyve’de Elvanbey Zaviyesi - Sinan Bey İmaret Camii Haziresinde bulunan Elvan oğlu Sinan Beye ait 830 (1426) tarihli mezar taşı kitabesidir. Sakarya’daki en eski tarihli mimari kitabe ise Geyve’deki II. Bayezid Köprüsü’ndeki 901 (1495) yılına ait kitabedir.
Sakarya’nın genelinde yürüttüğümüz saha araştırması neticesinde söyleyebiliriz ki, Osmanlı döneminden kalma mezar taşı ve mimari kitabeleri, dönemin koşullarının ve şehrin tarihinin aydınlatılmasında kilit rol oynamıştır. Üzülerek belirtmeliyiz ki, Sakarya’nın Türk yurdu olduğunu kanıtlayan bu tarihi eserler bakımsızlıktan dolayı hızla yok olmaktadır. Sakarya’da donanımlı bir müzenin bulunmaması, şehirleşmenin artması, araştırmacıların ve yetkililerin tarihi eserleri koruma yönünde gerekli adımları atmaması sebebiyle tarihi eserler birer birer yok olmaktadır.
