Karasu, donanmanın ve top arabacıları ocağının yanı sıra İstanbul halkının yakacak odununu temin etmesi bakımından Osmanlı Devleti için mühim rol oynuyordu. Bünyesinde Sakarya ve Melen gibi akarsuları bulundurmasından ziyade bugünkü Maden Deresi olarak bilinen yerde kurulan Karasu Osmanlı Madenleri Anonim Şirketi, Karasu’nun önemini kat kat artırıyordu.

 

Mondros Mütarekesi’nden sonra yurdun dört bir yanı işgal edildi. İngilizlerden cesaret alan Yunanistan, Pontus hayaliyle Anadolu’ya saldırmış ve sonunda Adapazarı’nı da işgal etmişti.

 

Yunan’ın hedefi Karasu

Adapazarı, Kaynarca, Ferizli ve Sinanoğlu’nu işgal eden Yunanlılar, Sakarya nehri boyunca Karasu’ya doğru ilerliyorlardı. Avedis, Haralambo ve Vasilios adındaki Karasu ve Kocaali tebaasına kayıtlı Rumlar, çete kurarak Yunan Ordusunu Karasu’ya davet ediyor hem de katliam yapıyorlardı.

 

Yunanlılar Adapazarı’nı işgal ediyor

25 Mart 1920’de Sapanca ve Arifiye, Yunanlılar tarafından işgal edildi. Tavuklar Köprüsü başta olmak üzere Sakarya nehri üzerindeki birkaç köprüyü top atışı ile yıkan Yunanlılar, Türk kuvvetlerinin müdahalesini engellemiş oldular. Bir gün sonra Beşköprü ve Serdivan’ı ele geçirdiler.

 

Adapazarı Hükümet Konağı ve Erenler tepesinde toplanan halk, Serdivan tarafından düşmanın geldiğini görünce gözlerine inanamadı. Kadınlar, yaşlılar ve çocuklar güvenilir bir sığınak olan Karasu’ya gönderildi. Şehirdeki az sayıda Türk kuvveti geri çekilmek zorunda kaldı. Yunanlılar, 26 Mart 1921 günü Adapazarı’ndaki yolları tuttular, tüm güvenlik tedbirlerini aldılar ve muhtelif yerlerde karakollar kurdular. Rum çeteleri ise katliamlarına devam ediyordu.

 

Yunan, Kaynarca’dan Karasu’ya yürüyor

29 Mart günü kuzeyde Kandıra ve Kaynarca’yı (Hoca Köy) işgal eden Yunanlılar, Karasu istikametine doğru yönelmişlerdi. Burada Halit Molla ve İpsiz Recep milisleri başarılı bir savunma yaparak düşmanı geri püskürtmeyi başardılar. Böylece Denizköy istikametinden Karasu’ya gelmeleri engellenmiş oldu.

 

Yunan, Sinanoğlu’nda durduruluyor

30 Mart günü, Adapazarı halkının Karasu’ya gittiğini öğrenen Yunan birlikleri Söğütlü ve Ferizli’yi (Fîruzlu) işgal ettikten sonra Sinanoğlu istikametine ilerlediler. Sinanoğu geçidinde Karasulu Necati Bey, İpsiz Recep ve Kaynarcalı Halit Molla yaklaşık 500 kişilik bir kuvvetle Yunan’a ağır bir darbe indirdiler. 100’den fazla kayıp veren Yunanlılar Ferizli’ye çekildiler.

 

Yunan, Karasu’ya çıkarma yapmak istiyor

Karadan Karasu’ya giremeyen düşman kuvvetleri, denizden Kefken Adası ile Akçaşehir (Akçakoca) arasını denetim altına aldıktan sonra Karasu’ya çıkarma yapmak istiyordu. Karasu’da bulunan Karasu Osmanlı Madenleri Anonim Şirketi’nin (Maden Deresi) maden ve ganimetlerini ele geçirmek istiyorlardı. İpsiz Recep ile Rıfat Reis, Batı Karadeniz’de verdikleri mücadele ile düşmanı bu bölgeden uzak tutmuşlar, Sakarya sahillerinin güvenliğini sağlamışlardır.

 

Karasu Kuvâ-yı Milliye Teşkilatı

Necati Bey başkanlığında, Karasu Belediye Reisi Manav Ahmet Bey (1919), Nahiye Müdürü Vekili Mustafa Karasu, Koçbaşlı (Selahiyeli) Binbaşı Rüşdi Bey, Rüşdi Bey’in kardeşleri Osman ve Süleyman Beyler,  İpsiz Recep, Altıkanoğlu Mehmed, Ekşioğlu Murad, İbrahim ve Mehmed, Rıfat Reis, Kör Rıfat, Kurtuluş Osman, Evza, Kaçaran Şerif, Uzun Mustafa,  Kaşkının İbrahim, Kandemirin Mehmed…

 

(Fotoğraf: SBB Arşivi)

 

Adapazarı’nın düşman işgalinden kurtuluşu

Kuzeyde; Necati Bey, İpsiz Recep ve Halit Molla kuvvetleri, Karasu ve Kaynarca’dan toplanan gönüllülerle birlikte taarruza geçmişlerdi. Ferizli’de Yunanlılarla şiddetli çarpışmalar yaşandı. Seyifler Savaşı’nda Halit Molla’nın kardeşi Aşır Bey şehit oldu. Türk kuvvetlerinin ikinci taarruzu karşısında büyük kayıplar veren Yunanlılar, Ferizli ve Damlık köylerini yakarak Söğütlü’ye çekildi. Harmantepe ve Karaman bölgesindeki savaşlarda da varlık gösteremeyen düşman, İzmit’e doğru kaçmaya başladı. Kuzey müfrezesi 21 Haziran sabahı Adapazarı’na girdi.

 

KAYNAKLAR

Lütfi Şeyban ve Oğuzhan Kır, “Mimari Mezar Taşları ve Kitabeleriyle Sakarya” Sakarya Büyükşehir Belediyesi, Sakarya 2019.

Enver Konukçu ve Haluk Selvi, “Milli Mücadele Döneminde Adapazarı ve Çevresi (1918-1822), Sakarya İli Tarihi, C. I, Sakarya 2005, s. 497-593.

Zekeriya Türkmen, “İşgal Yıllarında Adapazarı Kazasında Yunan Mezalimi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 15, S. 45, Ankara 1999, s. 1011-1013.

Enver Konukçu, “Milli Mücadele’de Akçaşehir-i Bolu ve Karasu”.