1789 Fransız İhtilali sonrasında etkisini artıran ayrılıkçı hareketleri engellemek amacıyla 1839 Tanzimat Fermanı ve 1856 Islahat Fermanı ile ortak bir Osmanlı Milleti oluşturmak için bir devlet politikası olarak uygulamaya konan Osmanlıcılık, hemen her alanda olduğu gibi eğitim alanında da devrim niteliğinde ıslahatlar getirmiştir.
Özellikle 19. yüzyıldan itibaren kendi öz benliğinden ayrılarak Batı’yı örnek alan Osmanlı Devleti’nde sancak, kaza, nahiye ve köylerin hemen her mahallesinde bulunan Sıbyan (Mahalle) Mektepleri, 1869 yılında çıkarılan Maarif (Eğitim) Nizamnamesi ile düzenlenmiştir. İbtidai adını alan bu ilkokullarda Türkçe, Matematik, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Tarih, Coğrafya gibi derslerin okutulması zorunlu hale getirilmiştir.
Modern anlamda eğitim veren bu okullar II. Abdulhamid döneminde bütün Osmanlı coğrafyasına yayılmıştır. 1901’de Adapazarı Kaymakamlığı’na bağlanan Karasu Kazası’nın hemen her köyünde bulunan ibtidailer, 1910’da Karasu Rüşdiyesi’ne bağlı gözükmektedir. Darıçayırı ve Kocaali İbtidaileri bunlardan bazılarıdır.
Elimizdeki 8 Temmuz 1913 tarihli kaynağa göre, Kocaali İbtidasi’nin ders programında Kurân-ı Kerim, Tecvid, Ulum-u Diniyye (Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi), Tarih, Kıraat, Coğrafya, İmla (Yazım), Hesap (Matematik) ve Hüsnü Hat (Sanatsal Yazı) gibi dersler bulunmaktadır. Eğitim Türkçe yapılmaktadır.
İbtidaide, 2 sınıfta toplam 8 öğrenci eğitim görmektedir. Okulun müdürü Muallim Harun Halil’dir. Ayrıca 2 daha muallim bulunmaktadır. Birinci sınıfta Mehmet Ali oğlu Muhtar, Muhacir Mehmed oğlu İlyas ve Hasan oğlu Şakir adlı üç öğrenci eğitim görmektedir. İlyas, sene sonunda 44 puanla sınıf birincisi olmuş, Şakir ise yıl sonu imtihanında kaldığı için sınıf tekrarı yapmıştır.
İkinci sınıfta ise Dursun oğlu Yusuf, Hamid oğlu İsmail, Selim oğlu Ali, Bekir oğlu Yusuf olmak üzere toplam 5 talebe eğitim görmektedir. Talebeler Kuran-ı Kerim, tecvid, din kültürü gibi dini derslerde çok başarılı iken; tarih, coğrafya, imla, hesap, hüsnü hat gibi edebi ve fenni derslerdeki başarıları biraz daha düşüktür. Sınıfın en çalışkanı Hamid Ağa’nın oğlu Mustafa Efendi aynı zamanda okul birincisidir. Coğrafya’dan 9, diğer bütün derslerden ise 10 puanla geçmiştir.
Kaynak: Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri, MF.İBT, 446/64/1.
