Oğuzhan Kır'ın "Karasu ve Kocaali’de fındığın tarihi" başlıklı köşe yazısı
Roma döneminde Karadeniz bölgesine “Pontus” adı verilirdi. Romalılar fındığa “Pontuk” Persler “fonduk”, Araplar “bunduk”, Yunanlar “funduki”, Türkler ise “fındık” demişlerdir. Tatarlar “çetlevük”, Lazlar ise “çakıldak” ismini vermişlerdir.
Evliya Çelebi, Trabzon’a yaptığı bir seyahatte “Dağlarında taşlarında cümle ormanları fındıktır” demiştir. Sultan I. Mahmud, 1739 yılında Fransa ile bir ticaret antlaşması imzalamıştır. Bu antlaşmaya göre Osmanlı Devleti’nin ihraç edeceği ürünler arasında fındık da bulunmaktadır. Osmanlılar, 17. 18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa’ya bol miktarda fındık ihraç etmişlerdir.
Döneminde dünyanın en büyük fındık üreticisi olan Osmanlı Devleti, özellikle Sultan II. Abdülhamid döneminde sanayileşmeye önem verdi. Ülkenin ekilebilir arazilerini tespit etmek için ziraat mühendisleri görevlendirildi. Yapılan çalışmalar sonucunda Batı Karadeniz bölgesinin de fındık üretimine elverişli olduğu tespit edildi.
1877-1878 tarihinde vuku bulan 93 Harbi’nde Rus İmparatorluğuna karşı ağır yenilgi alarak Balkanlar ve Kafkasların çoğunu kaybeden Osmanlı Devleti, yüzyıllardır bu topraklarda yaşayan ve Rusların soykırım ve zulmüne uğrayan Müslüman halkları Anadolu’nun muhtelif mekanlarına yerleştirmeye başladı.
Bu dönemde Karasu ve Kocaali bölgesi aşırı derecede göç aldı. Bu vaziyet; kaos, açlık, fakirlik ve hastalıkları da beraberinde getirdi. Bölgenin dağlık ve ormanlık olması tarım yapılmasını engelliyordu. Mühendisler, engebeli arazinin fındığa elverişli olduğu tespitinde bulundular. Geçim sıkıntısına son vermek umuduyla 1890’lı yıllardan itibaren bölgeye fındık dikilmeye başlandı.
Ağustos 1908’de şiddetli yağan yağmurlar sonucunda Sakarya ve Melen Irmakları taştı. Yalpankaya, Çobanyatağı, Süngün Suyu (Süngüt), Yanıkhayvan (Yanıksayvant), Baltacılar (Gölköprü) ve Akkum köylerinde fındık dikimi için hazırlanan araziler sular altında kaldı. Bunun üzerine ahali, dağ ve tepelere yönelerek ormanları yakıp fındık arazisi açmaya başladı.
Ağustos 1908’de sel olduğu için fındık dikilmesi gereken araziler telef oldu. Eylül ayı beklendi. Tarlalar ve fideler bizzat Devlet-i Aliyye tarafından hazır şekilde halka teslim edilecekti. Ancak II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle gelen siyasi bunalımdan dolayı devletin kasasında para olmadığı gerekçesiyle fındık dikim işlemi mevsimin müsait olmadığı bahanesiyle gelecek yıla ertelendi.
Bunun üzerine Karasu ve Kocaali ahalisi, birlik oldu ve kendi aralarında para topladılar. Delisava adlı Rum Tüccar ile anlaştılar. Bu şahıs, Giresun’dan fındık fidesi getirerek ahaliye teslim etti. Tarihte, Ağaç Denizi olarak adlandırılan bu bölgedeki ormanlar hızla tahrip edilmeye ve yerine fındık dikilmeye başlandı. Bu durum, yakın zamana kadar devam etti.
Karasu ve Kocaali, 1890’lı yıllarda başlayan fındık üretimi ile yeniden kendine gelmeye başladı. Bu durum, göçü de beraberinde getirdi…
