Uğur Büyük'ün "Yeni seçim sisteminde Sakarya’da vekil dağılımı" başlıklı köşe yazısı
D'Hondt sistemi, Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D'Hondt tarafından 1878'de tasarlanmış nispi temsil sistemidir. Türkiye’de 1961’den bu yana, 1965 Millet Meclisi genel seçimi ile 1966 Millet Meclisi ara seçimi dışında bütün milletvekili genel ve ara seçimlerinde D’Hondt sistemi uygulanmıştır; günümüzde de yürürlükte olan sistem budur.
Mart 2022 yılında seçim sistemi AKP tarafından değiştirildi. 2018 seçimlerinde uygulanan ülke barajlı/ittifaklı D’Hondt sisteminin, ittifak içinde az oy alan partilere getirdiği avantajı ortadan kaldırıyor. Yeni sistemde ittifaka katılan partilerin sadece yüzde 7 barajını geçmesi sağlanarak, bu partilerin yalnızca yüzde 2 ya da yüzde 3 oy ile vekil çıkarılabilen İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük illerde kendi vekilini çıkarabilmesini mümkün hale getiriliyor. Küçük illerde ise ittifaka katılan partilerin aldıkları oy oranlarının milletvekili çıkarmaya yetmemesi, oylarının “boşa gitmesi” anlamına gelecek.
D'Hondt sistemine göre bir seçim çevresinde her partinin aldığı oy toplamı, sırasıyla 1’e, 2’ye, 3’e, 4’e ... bölünür ve o seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bu işleme devam edilir. Elde edilen paylar, parti farkı gözetmeksizin, büyükten küçüğe doğru sıralanır. Milletvekillikleri bu sıralamaya göre partilere tahsis edilir. Sistemi matematik hesabı olarak anlatmak biraz zor o yüzden 2018 seçim sonuçlarına göre Sakarya örneğini yapacağım. Daha sonra da güncel anket sonuçlarına göre ikinci bir örnek yapacağım. Bu şekilde daha iyi anlaşılacağına inanıyorum.
2018’deki sisteme göre Millet İttifakı’nın oyu CHP-İYİ Parti-Saadet Partisi oy toplamı AKP ve MHP’nin oyundan fazla olduğu için tablonun son satırında 7. Vekilliği AKP alması gerekirken İyi Parti almıştı. Sakarya örneğinde olduğu gibi bu tarz vekil kayıplarının önüne geçmek isteyen iktidar partisi sistemi değiştirdi. Şimdi Güncel 3 farklı anket firmasının Sakarya’da yaptığı anket sonuçlarının ortalamasına göre bu sefer yüzdeler üzerinden 8 milletvekili çıkaracak ilimizi simüle edelim.
Yüzdeler üzerinden güncel sonuçlara göre hesaplarsak AKP 4, İyi Parti 2, CHP 1 ve MHP 1 vekil çıkarabiliyor. Örneklerden gittiğimizde tablo net olarak ortada. Eğer Millet İttifakı Sakarya’da 4 milletvekili çıkarmak istiyorsa oy oranlarını arttırması gerekiyor. Keza aynı hesaplama modeline göre AKP Sakarya’da yüzde 40’a bile düşse 4 vekili alıyor. Burada hedeflenmesi gereken oy oranı CHP ve İyi Parti’nin yüzde 20’şer oy alması. Eğer alabilirse bu sefer MHP yüzde 10 civarı oyuyla vekil çıkaramıyor, İyi Parti 2 ve CHP 2 vekil çıkarabiliyor.
Bunların dışında ittifaktaki partiler tek bir partinin çatısı altında Sakarya’da seçimlere girerse, örneğin AKP, MHP, BBP, Yeniden Refah ve Hüdapar partilerinin adayları AKP listesinden; CHP, İyi Parti, Saadet Partisi, Deva Partisi, Demokrat Parti ve Gelecek Partisi’nin adayları İyi Parti listesinden seçimlere girerse ne olur derseniz de sonuç Millet İttifakına yarıyor. Bu şekilde AKP ilimizde yüzde 52 oy alsa, İyi Parti ise yüzde 42 oy alsa bile 4’er vekil çıkarıyorlar.
Bütün bu hesaplamalardan benim çıkardığım sonuç Millet İttifakı adına en iyi yolun hangi ilde hangi parti güçlüyse onun logosu ve ismi altında ortak liste ile seçime girmek.
