18. yüzyıldan itibaren hızla gelişen Adapazarı, 20. yüzyılın başında ticari yönden Anadolu’da önde gelen şehirlerden biri haline geldi. Cumhuriyet döneminde de bu özelliğini sürdüren Adapazarı’nın gelişimindeki en büyük pay şüphesiz 9 Mart 1913 tarihinde 13 üye tarafından kurulan Adapazarı İslam Ticaret Bankası’dır. Banka, Cumhuriyet’in ilerleyen yıllarında Türk Ticaret Bankası adını alarak birçok ilde şubeler açarak, Türkiye’nin önemli iktisat kuruluşlarından biri haline geldi. Türkiye’de şahsi teşebbüs ve özel sermaye ile kurulan ilk bankalardan biridir.

Adapazarı’nda 1913 yılına kadar Osmanlı Bankası adında sadece bir banka faaliyet gösteriyordu. Rum, Ermeni ve Yahudi sermayesi ile kurulmuş olan bu banka Müslüman-Türk yatırımcıya kredi vermezken Gayrimüslimlere oldukça cömert davranıyordu. Düşük faizli kredi bulamayan Adapazarılı tüccar ve esnaflar tefecilerden iyice bunalmıştı. Karasu Belediye Başkanı Bosnavi Hacı Adembey-zade İbrahim Bey önderliğinde tüccar ve esnaflar 14 Ocak 1914 tarihinde Adapazarı noterine giderek komandit bir şirket kurdular. Sipahizade Hamid Efendi, Şumnulu Hacı Mehmed Efendi ve Diyabekirlizade İbrahim Efendi kurucu üyelerden bazılarıdır.

Adapazarı İslam Ticaret Bankası’nın kurucularının çoğu iktidardaki İttihat ve Terakki Partisine yakın isimlerdi. Banka kurma fikrinin temelinde İttihat ve Terakki’nin ideolojisi “Milli İktisat, Milli Burjuvazi” hedefi bulunuyordu. Bankanın kurucu üyelerinden Hacı Numan Bey İttihat ve Terakki Partisinin Adapazarı Başkanı idi. Karasu Belediye Başkanı İbrahim Bey de aynı zamanda Karasu İttihat ve Terakki Partisi’nin nahiye başkanlığını yürütüyordu.

Banka her geçen gün sermayesini artırarak büyümeye devam etti. 7 Temmuz 1918’de Hacı Adembey-zade İbrahim Efendi ve ortakları bankayı anonim şirketine dönüştürdüler. Böylece bankanın adı Adapazarı İslam Ticaret Bankası Osmanlı A.Ş. şeklinde değiştirildi. Banka asıl yükselişini Cumhuriyet döneminde gerçekleştirdi. 1928'de Adapazarı Türk Ticaret Bankası A.Ş., 1937'de Türk Ticaret Bankası A.Ş. adını aldı. 18 Kasım 2003’te Türk Tabipler Birliği için tasfiye edildi ve kapatıldı.

Kaynak: Mustafa Sarı, Resul Narin, Adapazarı’nda Ticari Hayat ve Adapazarı İslam Ticaret Bankası.