Uğur Büyük'ün "Karasu’da Ponzi Sistemi (Saadet zinciri)" başlıklı köşe yazısı
Yatırımcılardan toplanan paralarla eski yatırımcılara yüksek getiri vaat eden ve bu ödemeleri yeni yatırımcılardan gelen paralarla karşılayan “Saadet Zinciri” türünde bir dolandırıcılık yöntemidir. Bu sistem, adını 20.yüzyılın başlarında bu yöntemi büyük ölçekte uygulayan İtalyan göçmeni Charles Ponzi'den almıştır.
Sistem nasıl çalışır?
1-) Yüksek getiri vaadi: Dolandırıcı, yatırımcılara kısa sürede yüksek kar vaat eder (örneğin, ayda yüzde 50 getiri).
2-) İlk yatırımcıların ödenmesi: İlk yatırımcılara, yeni katılanların paralarıyla ödeme yapılır. Bu, sisteme güven oluşturur ve daha fazla insanın katılmasını sağlar.
3-) Sistemin çöküşü: Yeni yatırımcı girişi azaldığında veya durduğunda, ödemeler yapılamaz ve sistem çöker. Organizatör genellikle paralarla kaçar.
Her dönem şekil değiştirir, farklı çeşitlerle uygulanır bizim insanımızda kısa yoldan para kazanma hevesiyle atlar.
Ortada gerçek bir yatırım yoktur. Para, üretken bir faaliyete değil, sadece yeni yatırımcılara aktarılır. Sonsuza kadar büyüyemez, matematiksel olarak çökmeye mahkumdur. Dünyanın her yerinde dolandırıcılık olarak kabul edilir.
Dünyadaki en büyük örneği Bernie Madoff'un Ponzi Şeması (2008): 65 milyar dolar dolandırdı. Türkiye'deki Saadet Zincirleri ise 80’lerde"Banker Kastelli", 90'larda "Titan", 2000’lerde “Belge Finans”, 2016 yılında “Çiftlik Bank”, 2023’de “Bankacı Seçil Erzan” vakaları bu sistemin örneklerinden.
İlçemizde geçtiğimiz hafta “kripto para” işinden çok para kazandığını söyleyen bir esnafımız önce yakın çevresinden sonra onların çevresinden paraları toplayıp yurt dışına kaçtığı söylentileri var. Ver 1.000.000 lira iki hafta sonra sana 1.250.000 olarak geri vereyim sistemiyle önce ilk para verenlere geri ödeme yapılıyor sonra yeni para verecekler sisteme dahil olmadığı için patlamak üzereyken 80.000.000 liradan fazla bir parayla tüyüyor. İddialar bu yönde.
Arkadaşlar lütfen artık biraz gözünüzü açın. Bankalarda neredeyse tarihin en yüksek faiz oranları varken 1.000.000 liranın 32 günlük getirisi 35.000₺ civarı. Biri çıkıyor diyor ki ben size on beş günde 250.000 lira vereceğim. Bu diyen kişide ne bankacı ne finansçı ne iktisatçı ne ekonomist ne bir şey Karasu’da esnaf. Tilkiden kurnazı yoktur ama pazar onun postuyla doludur diye sevdiğim bir söz vardır.
Bu sistemden nasıl korunulur?
- Aşırı getiriye şüpheyle yaklaşın: Garanti yüksek kar iddiaları genellikle aldatıcıdır.
- Şeffaflık arayın: Yatırımın nasıl işlediğini detaylı sorgulayın.
- Regülasyon kontrolü: Lisanslı kurumlara yatırım yapın (SPK, BDDK onaylı).
Ponzi sistemleri, insanları açgözlülük ve güven duygusuyla kandırarak büyük maddi kayıplara yol açar. Şüpheli tekliflerden uzak durmak en iyi korunma yöntemidir.
